Het bestuur van de Stichting Tekens aan de Wand nodigt u uit voor de landelijke platform-bijeenkomst op vrijdag 26 mei 2017 in samenwerking met Peter de Jong en de gemeente Vlaardingen.

De platformbijeenkomst vindt plaats in Vlaardingen in het oude stadhuis, ingang aan de Markt. Vooraf is er de mogelijkheid om vanaf het station een begeleide wandeling te maken langs een aantal bijzondere muurschilderingen. Na de bijeenkomst is er een route langs muurreclames in Vlaardingen.

Programma

10.30 uur          Vertrek vanaf stationsplein Vlaardingen, begeleide wandeling naar het stadhuis    

11.00 uur:         Inloop en ontvangst met koffie/thee in het stadhuis van Vlaardingen  

12.4     12.15 uur             Toelichting op het middagprogramma door Peter de Jong

 13.00 uur             Vertrek uit stadhuis voor de route langs muurreclames in Vlaardingen

                                        met onderweg bezoek aan de molen Aeolus aan de Kortedijk

ca. 1    16.30 uur             Napraten met een drankje in Eetcafé van Toor aan de Koningin Wilhelminahaven (Nieuwe Haven)

Aanmelding

Deelnemers graag aanmelden via shie@hetnet.nl vóór 18 mei.

De lunch wordt aangeboden door de gemeente Vlaardingen. Borrel na afloop is voor eigen rekening.

Contactpersoon voor de dag: Koos Havelaar, tel 06-44764383

Bereikbaarheid

Openbaar vervoer:

Trein tot Schiedam. In verband met aanleg van een lightrailverbinding naar Hoek van Holland is er geen treinverkeer naar Vlaardingen, maar rijden er bussen: RET 713 vanaf Brandersbrug naar station Vlaardingen Centrum.

Auto:

Parkeren: Stadhuisgarage Maassluissedijk of bij de Koningin Wilhelminahaven – Grote Visserijplein.

De IJsselcentrale in Zwolle - ook bekend als de Harculo-centrale - staat op de nominatie om te worden gesloopt. Gedeputeerde Staten van Overijssel hebben daar een vergunning voor afgegeven. De sloopt begint dit jaar. „Als alles meezit willen we na de zomer beginnen”, vertelt woordvoerder Michael Verheul van Engie Energie Nederland, de huidige eigenaar van het complex..

   foto: marcel Overbeek(2010)

Erfgoedvereniging Heemschut en de Stichting Cuypersgenootschap hebben B&W van Zwolle verzocht om de elektriciteitscentrale ‘Harculo’ als gemeentelijk monument aan te wijzen. Daarnaast maken zij bezwaar bij GS van Overijssel tegen de sloop van deze centrale.

Het gaat om een compleet gebouwencomplex. De motivatie van de erfgoedorganisaties is gebaseerd op eerder onderzoek van Het Oversticht (2012) en op een positief advies van de monumentencommissie uit die tijd. Die voordracht is in 2013 door de gemeente Zwolle afgewezen.

Heemschut en Cuypersgenootschap pleiten voor behoud en herbestemming om de volgende redenen:

• Het complex van de Harculo/IJsselcentrale heeft hoge architectonische en cultuurhistorische waarde. De centrale Harculo is een van de laatste centrales in Nederland die nog grotendeels intact is én in redelijk originele staat.
• De centrale stamt uit de wederopbouwperiode en is een monumentaal gebouw. Bij latere uitbreidingen is consequent dezelfde bouwstijl toegepast, met de kenmerkende en unieke betonnen gevelplaten (vervaardigd door de Fa. Schokbeton).
• De centrale is een representatief voorbeeld van utiliteitsbouw van het Zwolse ingenieursbureau De Gruyter en is in 1955 ontworpen als een totaalconcept en passend in het kwetsbare uiterwaardenlandschap van de IJssel.
• De ‘Harculo-centrale’ bestaat uit een hoofdgebouw met schoorstenen, bijgebouwen, kantoren en havens. Het cultuurhistorisch belang van het kantoorgebouw wordt versterkt door de kunstwerken die aanwezig zijn uit de wederopbouwperiode met o.a. wandreliëfs van de gerenommeerde kunstenaar Titus Leeser.

In de afwijzing van de gemeente Zwolle op 28-8- 2013 onderkende B&W weliswaar de monumentale waarde van het complex, maar lieten zich leiden door het argument van de eigenaar dat de geplande capaciteitsuitbreiding en een gemeentelijke monumentenstatus niet samengaan. De situatie is inmiddels gewijzigd. Erfgoedvereniging Heemschut en de Stichting het Cuypersgenootschap pleiten voor bescherming en een onderzoek naar herbestemming.

Bij herbestemming en nieuwe bedrijfsmatige ontwikkelingen kan de monumentale waarde van het complex juist het uitgangspunt zijn.

Het gebeurt maar zelden dat er een publicatie verschijnt over industrieel erfgoed ,waarbij er sprake is archeologisch onderzoek naast archief onderzoek. In deze studie  over de gasfabriek van Arnhem is dat het geval. Bij herbestemming van het oorspronkelijke terrein en dat van de PGEM  voor o.a. woningbouw was natuurlijk bodemsanering een vereiste en diende er gegraven te worden. Dit is een combinatie die we helaas niet al te vaak tegen komen.

Het boek geeft naast een inleiding over stadsgas en gasfabrieken, de geschiedenis van de gasfabriek aan de Westervoortsedijk, een plek waar meer dan honderd jaar het Arnhemse gas vandaan kwam.  Het blijkt dat Arnhem toch wel tot de grotere gasfabrieken gerekend kon worden en werd dan ook regelmatig uitgebreid. In de jaren twintig hoopte men dat door de mogelijke kolenwinning in de Achterhoek men makkelijk en relatief goedkoop gas kon krijgen, toen dit definitief van de baan was werd er sterk ingezet op uitbreiding . De gasfabriek werd in de oorlog gebombardeerd en de slag om Arnhem in 1944 zorgde er voor dat de schade groot was. Direct na de bevrijding werd met het herstel en uitbreiding begonnen en in 1955 kwam er nog een gashouder bij vanwege de  nieuwbouw wijken.  Op 15 maart 1960 werden de laatste kolen vergast  en ging men over op aardgas. Het terrein werd langzaam ontmanteld en verloor zo haar functie. Bij de sanering  opgravingen verricht  om  te lokaliseren , mede ook aan de hand van bestaande tekeningen en archivalia wat er nog in de ondergrond aanwezig was.  Er werden nog duidelijk resten van bebouwing en sporen van de gashouders aangetroffen. Het boek is  goed voorzien van illustratie materiaal en een lijst met verwante literatuur. Opmerkelijk is dat hier het PIE-Rapport nummer 26 (1996) van J.H. Waszink, Gasproductie en gasdistributie en  ontbreekt. Uitstekende verhouding prijs/kwaliteit.

M. Defilet e.a. – De Arnhemse gasfabriek: geschiedenis en archeologie van de gasvoorziening

Utrecht, Matrijs, 64 p.; ill., lit. opgave

Arnhemse Monumenten Reeks deel 31

ISBN 978 90 5345 520 3 / Prijs € 9,95

Erfgoedvereniging Heemschut pleit in een brief aan B&W van Enschede voor behoud van een 19e-eeuwse gietijzeren brug op alternatieve locaties. Prorail heeft voorgesteld om de brug in de fietsroute langs de Euregioweg te plaatsen. Hierdoor kan er een ongelijkvloerse kruising aangelegd worden (Euregioweg – spoorlijn Enschede-Gronau). De raad moet hierover nog besluiten, maar er gaan stemmen op dat dit financieel niet aantrekkelijk is.

De brug ligt al enige tijd op de gemeentewerf opgeslagen en het Spoorwegmuseum is betrokken bij het zoeken naar een oplossing om de brug te kunnen behouden. Voor dit waardevolle erfgoed zijn wel degelijk mogelijkheden!

Heemschut ziet ook nog meer opties:
– Laat de brug onderdeel zijn van een gepland fietspad van de Eschmarker fietsroute in de omgeving van de Oostweg in Enschede. Een voorstel dat mogelijk tot een bezuiniging zou kunnen leiden.
– De brug zou een waardevolle en passende verbinding kunnen zijn tussen de wijk De Laares en de Performance Factory, en de wijk De Bothoven. Aan te leggen over de spoorlijn Enschede-Gronau. De gietijzeren brug vormt een stedenbouwkundig ensemble met andere voorbeelden die er nog te vinden zijn van de ontwikkeling die er in die periode langs de spoorlijn heeft plaatsgevonden. De (her)plaatsing van de brug sluit aan op het beeld van de renovatie van delen van de voormalige textielindustrie in de Performance Factory en van het winkelcentrum Lage Bothofstraat.

De door ons aangedragen oplossingsrichtingen zijn het overwegen én bestuderen waard. Deskundige hulp voor een zorgvuldige afweging is aanwezig. Bij organisaties als Spoorwegmuseum, Historisch Railvervoer Nederland (HRN), de landelijke koepel van museale railvervoerorganisaties maar ook bij de Museum Buurtspoorweg Haaksbergen-Boekelo. Ons dringend verzoek voor nu is: Denk niet direct aan verschrotting van deze historische gietijzeren brug. Vernietiging van ons waardevolle culturele erfgoed is immers nooit meer terug te draaien!

 13:15-13:45    Ontvangst met koffie en thee

          13.45-14:00     Jeannine Hövelings (Cuypershuis), De ondernemende Cuypers

          14.00-14:30     Bram Bouwens (Uni Utrecht), Roermondse papierindustrie in (inter)nationaal perspectief

 14:30-15:00    Paul Arnold (SHCL), Haagen Chemie: Roermondse notabelen in kleur

 15:00-15:15    Pauze

          15.15-15:45     Ernst Homburg (Uni Maastricht), In de ‘maal-stroom’ van de chemie: de geschiedenis van het ECI-complex

 15.45-16:15     Jos Peeters, Multinationals in Roermond: het industrieterrein Heide-Roerstreek en zijn gebruikers, het voorbeeld van Rockwool

 16:15-16:45    Slotdiscussie en sluiting

Aanmelding: via info@lgog-roermond.nl . Niet leden van LGOG en SHCL betalen voor deelname een bedrag van € 5,=, over te maken op NL67INGB0007015988 t.n.v. ''Limburgs geschiedkundig en oudheidkundig genootschap, onder vermelding van ''symposium COOL''.

Op 18 mei 2017 is een nieuwe studie gepubliceerd over het erfgoed van de steen-, gresbuizen- en dakpannenfabrieken in Limburg, onder de titel Stenen en pannen: Geschiedenis en inventarisatie van de grofkeramische industrie in Limburg. Dit rijk geïllustreerde boek is geschreven door Marcel Dings, een kenner bij uitstek van deze voor Limburg zo belangrijke bedrijfstak. In het boek wordt een historisch overzicht gegeven van de fabricage van stenen, dakpannen en gresbuizen in Limburg en de bijzondere overblijfselen die hier nu nog van zichtbaar zijn. Behalve voormalige en nog functionerende productielocaties komen ook bijbehorende directeursvilla’s, arbeiderswoningen, spoortunnels en dergelijke in beeld. Deze voorbeeldig geschreven bedrijfsgeschiedenis annex inventarisatie is een initiatief van de Werkgroep Industrieel Erfgoed Limburg, met steun van het Sociaal Historisch centrum voor Limburg. Eerder verschenen vergelijkbare publicaties over de zuivelindustrie en de stroopfabricage in Limburg.

Marcel Dings: Stenen en pannen; geschiedenis en inventarisatie van de grofkeramische industrie im Limburg.Maastricht, St. Industrieel Erfgoed Limburg (WIEL), 2017. 176 blz., ill., lit.opg.  ISBN 978-90-71583-00-1. Prijs: € 24,50

Studiemiddag Woensdag 14 juni 2017, 13.30 – 17.15 uur Hoofdkantoor ANWB, Den Haag

Veilig en snel omgaan met de erfenis van 80 jaar autosnelweg   De Stichting Erfgoed op Weg grijpt het verdwijnen van de praatpaal in Nederland en het 80-jarig bestaan van de autosnelweg in Nederland aan om een middag te organiseren waarin de autosnelweg en de veiligheid erop centraal staat.  Lezingen, filmbeelden en interviews zullen een beeld schetsen van het verleden, het heden en de toekomst van onze autosnelwegen. Uiteraard zal de praatpaal bijzondere aandacht krijgen.  De middag is bedoeld voor iedereen die professioneel betrokken is bij de aanleg en inpassing van snelwegen en met verkeersveiligheid maar ook voor eenieder met historische belangstelling voor de snelweg als onmisbare en bijzondere infrastructuur die zich de afgelopen tachtig jaar enorm ontwikkeld heeft en een flinke stempel drukt op het ons landschap en ons leven. Sprekers: - ing. René Walhout (Rijkswaterstaat en autosnelwegen.nl) over de geschiedenis en ontwikkeling van de snelweg - dr.ir. Wim Nijenhuis (oud-docent en mede-auteur van De diabolische snelweg) over de snelweg in het landschap - dr. Hans Buiter (historicus ANWB) over de geschiedenis van de praatpaal - ir. Chrétien Gerrits (ontwerper bij Material TAT, Adviesburo voor Produkt-Marktontwikkeling) over het ontwerp van de ‘1994 praatpaal’ - dr. Henk Stipdonk (SWOV) over de toekomst van de snelweg   Deelname kost 15 euro. Aanmelden kan – tot 8 juni - via de secretaris van de Stichting Erfgoed op Weg, Fons Alkemade: 06-53540283 of secretaris@erfgoedopweg.nl. Na aanmelding en betaling zal begin juni het volledige programma worden toegestuurd.

Programma Studiedag :

Alle deelnemers hebben vooraf een bericht gekregen met het programma van de studiedag. Daarbij zit ook een plattegrondje van de tuin bij en de Rotonde van het ANBW-gebouw met vermelding van relevante objecten (zoals praatpalen). Deze kunnen zij voorafgaand aan het programma bekijken. Tijdens de studiedag is in de zaal een kleine expositie ingericht met:

- vergrote kopieën van oude ansichtkaarten die een relatie hebben met de besproken thema’s

- oude en nieuwe boeken en andere documenten die betrekking hebben op de besproken thema’s. Na elke lezing is er kort gelegenheid om vragen te stellen.

Tijdschema:

13.00:Inloop De deelnemers vinden een foldertje van de Stichting Erfgoed op Weg op hun stoel.

13.20 – 13.30 Welkomstwoord en korte uitleg over Stichting Erfgoed op Weg Peter Nijhof (dagvoorzitter)

13.30 – 14.00:Lezing 1 over ‘het systeem snelweg’ Spreker: ing. René Walhout (RWS, autosnelwegen.nl)

14.00 – 14.30:Lezing 2 over ‘de weg in het landschap’ Spreker: dr.ir. Wim Nijenhuis

14.30 – 14.40: kwis met de zaal Fons Alkemade

14.40 – 15.00: Lezing 3 over ‘de praatpaal’ Spreker: dr. Hans Buiter (ANWB)

15.00 – 15.15: Pauze

15.15 – 15.45: Lezing 4 over ‘het ontwerpen van praatpalen’ Spreker: ir. Chrétien Gerrits (ontwerper praatpaal 1994)

15.45 – 16.05:Interviews met oud-Wegenwachter Hans Kloos, mede naar aanleiding van filmpjes Fons Alkemade

16.05 – 16.35:Lezing 5 over ‘de snelweg in de afgelopen tien jaar en zijn toekomst’ Spreker: dr. Henk Stipdonk (SWOV)

16.35:Afsluiting Peter Nijhof

Borrel

Vanaf 30 april is in het Gouverneurshuis in Heusden de tentoonstelling Heusden Mariteim te zien, over de rijke geschiedenis van de scheepswerf van Heusden. De vestingstad Heusden, gelegen aan de Maas, kent een rijke maritieme historie. In de middeleeuwen was scheepvaart al van groot belang voor de Heusdense economie. Maar door verzanding en verlegging van de loop van de Maas verloor Heusden zijn belangrijke functie aan het water.

Dat veranderde met de aanleg van de Bergsche Maas in 1904. Deze nieuwe waterloop gaf de Heusdense scheepsbouwindustrie een enorme impuls. De scheepswerf van Heusden groeide uit tot een speler van wereldformaat. Zo werd hier in 1939 het beroemde kabeljauw-visserschip Argus gebouwd voor een Portugese klant. Maar ook spitsen, kempenaars, sleepboten, sleephopperzuigers en zelfs containerschepen werden in het bescheiden stadje aan de Maas gebouwd.

Met een tentoonstelling, een maritieme belevingsroute, lezingen en educatieve activiteiten geeft het Gouverneurshuis de hele zomer van 2017 uitgebreid aandacht aan deze rijke maritieme geschiedenis. Centraal in de activiteiten staat de expositie Heusden Maritiem, die tot en met 1 oktober 2017 voor publiek te zien zal zijn in museum Het Gouverneurshuis. Deze tentoonstelling vertelt het verhaal van de ontwikkeling van de scheepswerf van Heusden: hoe deze, met name onder het bewind van Cornelis Verolme, uitgroeide tot een bloeiend bedrijf met honderden werknemers, en welke invloed deze groei heeft gehad op de sociale en economische ontwikkeling van Heusden in de twintigste eeuw.

Lezing over Cornelis Verolme Op dinsdagavond 27 juni houdt Ariëtte Dekker in het Gouverneurshuis een lezing over Cornelis Verolme: de meest excentrieke scheepsbouwer uit de Nederlandse historie. Centraal in haar lezing staat Verolme’s relatie met Heusden. U kunt kaartjes reserveren door te mailen naar info@heusdenmaritiem.nl. Kijk hier voor meer informatie. 

Kinderactiviteiten Met scheepsmodellen, foto’s, filmpjes, scheepsonderdelen, ooggetuigenverslagen en nog veel meer wordt de geschiedenis van de werf tot leven gebracht. Ook voor kinderen er is van alles te doen: ze kunnen hun eigen schip ontwerpen, ontdekken hoe je scheepsbeschuit bakt of een maritieme speurtocht maken.

Maritieme belevingsroute Meer dan twintig ondernemers in Heusden nemen deel aan Heusden Maritiem en bieden deze zomer maritieme producten aan, zoals een ‘Cologne Verolme’, een oorlam of houten speelgoedboten. Een wandelkaart met een door het Heusdens Bureau voor Toerisme (HBT) samengestelde route leidt de toerist langs de deelnemende winkels, galeries, cafés en restaurants. Haal de route op bij het Gouverneurshuis, bij het HBT, of bij een van de deelnemende ondernemers.

Partners Heusden Maritiem is een samenwerkingsverband tussen het Gouverneurshuis en de stichting Argus, opgericht om het erfgoed van de Heusdense scheepswerf te behouden en beheren. Daarnaast is ook het Streekarchief Langstraat Heusden Altena nauw bij de voorbereiding betrokken geweest. De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door o.a. Het Prins Bernhard Cultuurfonds, het Vaderlandsch Fonds ter aanmoediging van ’s-Lands Zeedienst, Stichting Verolme Trust en de Vrienden van de Gouverneur.

Tot 1 oktober zal de tentoonstelling Heusden Maritiem op donderdag en vrijdag van 13.00 tot 17.00 uur en op zaterdag en zondag van 11.00 tot 18.00 uur te bezoeken zijn. Om zo veel mogelijk mensen in staat te stellen de expositie te bezoeken, is de toegang gratis. We hopen u te mogen verwelkomen!

In het Leiderdorps Museum is van 30 augustus 2015 tot 15 juni 2016 de tentoonstelling Scheepswerf Boot 1877 – 1979, Leiderdorp & Leiden te zien. De tentoonstelling toont de boeiende ontwikkeling van een oorspronkelijk Leiderdorps groot industrieel bedrijf, op het Waardeiland en aan de Zijl, dat door de grenswijziging van 1920 in Leiden kwam te liggen. In de loop van honderd jaar heeft de werf bijna 1.500 schepen gebouwd, van eenvoudige houten pramen tot de meest moderne hektrawlers voor de visserij. In de hoogtijdagen van de werf werkten er meer dan 350 arbeiders, die tot wel 60 schepen per jaar produceerden.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling is een rijk geïllustreerd boekje uitgegeven onder de titel Scheepswerf Boot 1877 – 1979, Leiderdorp & Leiden. In ca. 80 pagina’s heeft Warner Veltman de boeiende geschiedenis van de familie Boot en de scheepswerf beschreven. Ook komt er een DVD uit met historische beelden van de bouw, tewaterlating en proefvaart in 1966 van de hektrawler Alida (SCH 6). Boek en DVD zijn te koop via het Leiderdorps Museum.

Het Leiderdorps Museum bevindt zich in de ‘Sterrentuin’, gelegen aan de Van Diepeningenlaan 110, 2352 KA Leiderdorp. Openingstijden: woensdag 14.00 – 17.00, zaterdag 10.30 – 12.30 en zondag 14.00 – 16.00 uur.

De redactie van www.industrieelerfgoed.nl is op zoek naar de identiteit van het afgebeelde bedrijfsgebouw.

Wie weet de oplossing?

Denk je het teweten, stuur de oplossing aan m.overbeek@boei.nl

De IJsselcentrale in Zwolle - ook bekend als de Harculo-centrale - staat op de nominatie om te worden gesloopt. Gedeputeerde Staten van Overijssel hebben daar een vergunning voor afgegeven. De sloopt begint dit jaar. „Als alles meezit willen we na de zomer beginnen”, vertelt woordvoerder Michael Verheul van Engie Energie Nederland, de huidige eigenaar van het complex..

   foto: marcel Overbeek(2010)

Erfgoedvereniging Heemschut en de Stichting Cuypersgenootschap hebben B&W van Zwolle verzocht om de elektriciteitscentrale ‘Harculo’ als gemeentelijk monument aan te wijzen. Daarnaast maken zij bezwaar bij GS van Overijssel tegen de sloop van deze centrale.

Het gaat om een compleet gebouwencomplex. De motivatie van de erfgoedorganisaties is gebaseerd op eerder onderzoek van Het Oversticht (2012) en op een positief advies van de monumentencommissie uit die tijd. Die voordracht is in 2013 door de gemeente Zwolle afgewezen.

Heemschut en Cuypersgenootschap pleiten voor behoud en herbestemming om de volgende redenen:

• Het complex van de Harculo/IJsselcentrale heeft hoge architectonische en cultuurhistorische waarde. De centrale Harculo is een van de laatste centrales in Nederland die nog grotendeels intact is én in redelijk originele staat.
• De centrale stamt uit de wederopbouwperiode en is een monumentaal gebouw. Bij latere uitbreidingen is consequent dezelfde bouwstijl toegepast, met de kenmerkende en unieke betonnen gevelplaten (vervaardigd door de Fa. Schokbeton).
• De centrale is een representatief voorbeeld van utiliteitsbouw van het Zwolse ingenieursbureau De Gruyter en is in 1955 ontworpen als een totaalconcept en passend in het kwetsbare uiterwaardenlandschap van de IJssel.
• De ‘Harculo-centrale’ bestaat uit een hoofdgebouw met schoorstenen, bijgebouwen, kantoren en havens. Het cultuurhistorisch belang van het kantoorgebouw wordt versterkt door de kunstwerken die aanwezig zijn uit de wederopbouwperiode met o.a. wandreliëfs van de gerenommeerde kunstenaar Titus Leeser.

In de afwijzing van de gemeente Zwolle op 28-8- 2013 onderkende B&W weliswaar de monumentale waarde van het complex, maar lieten zich leiden door het argument van de eigenaar dat de geplande capaciteitsuitbreiding en een gemeentelijke monumentenstatus niet samengaan. De situatie is inmiddels gewijzigd. Erfgoedvereniging Heemschut en de Stichting het Cuypersgenootschap pleiten voor bescherming en een onderzoek naar herbestemming.

Bij herbestemming en nieuwe bedrijfsmatige ontwikkelingen kan de monumentale waarde van het complex juist het uitgangspunt zijn.

Zaterdag 17 juni stond in het teken van de Dag van de Architectuur. Ter gelegenheid hiervan organiseerde USINE (Utrechtse Stichting voor industrieel erfgoed) die middag een excursie in Utrecht. De middag bestond uit een inleiding en een rondwandeling met als thema de transitie van het voormalige spoorgebied Utrecht-Zuilen. Aan deze geslaagde excursie namen ca. 35 belangstellenden deel. Eerst gaf Bert Poortman van USINE een lezing over het industrieel verleden van het laat in de 19^e eeuw tot ontwikkeling gekomen gebied en de ontwikkeling van deze gebieden van 1880 tot 2020. De lezing vondt plaats in een van de topstukken van het industrieel erfgoed in de spoorwegzone, het voormalige telegraafgebouw van de spoorwegen uit 1914. In de lezing werd aandacht besteed aan de rijke spoorweggeschiedenis van dit gebied en de aangrenzende industriële locaties van Werkspoor en (voorheen) de DEMKA in Utrecht-Zuilen. Tijdens de sportieve wandeling was er speciale aandacht voor werkplaatsen van de spoorwegen en de imposante hallen van Werkspoor, die ook van binnen werden bekeken. De excursie eindigt in de ‘Snorfabriek’, de voormalige bovenbouwwerkplaats van het spoor, die sinds enkele jaren is getransformeerd in een culturele ''hotspot''.

De Utrechtse Stichting voor Industrieel Erfgoed (USINE) is in 1995 opgericht om provincie breed over het industrieel erfgoed ‘te waken’. USINE heeft kennis van het industrieel erfgoed in stad en provincie Utrecht. USINE ondersteunt initiatieven om het te behouden of een andere functie te geven. Meer informatie is te vinden op ; www.usine-utrecht.nl

Het onlangs verschenen nieuwste nummer van het Zwols Historisch Tijdschrift, een uitgave van de Zwolse Historische Vereniging, is grotendeels gewijd aan de geschiedenis van de elektrische centrale Harculo.

Deze elektrische centrale, gebouwd in 1955, is een icoon van industriële wederopbouwarchitectuur, en een van de laatste nog bestaande gave voorbeelden van dit type centrales in nederland. Helaas is de eigenaar van het complex, de Franse energiemaatschappij Engie, onlangs begonnen met de totale sloop van dit industriële ''landmark''.  Dit, ondanks tal van bezwaarprocedures van o.a. Erfgoedvereniging Bond Heemschut en het Cuypersgenootschap, die vanaf 2016 hebben gestreden voor het boud van de centrale. Er wordt nog een ultieme poging ondernomen om de monumentale wederopbouwkunstwerken in het dienstengebouw van de centrale te redden, waaronder een wandreliëf van Titus leeser.

In het tijdschrift wordt aandacht besteed aan de geschiedenis van de electriciteitsopwekking in Zwolle, die een begin kende in 1911 met de oprichting van de ''NV Electriciteitsfabriek IJsselcentrale'', de bouw en uitbreidingen van de eerste centrale aan de Weteringkade, de bouw en het ontwerp van de Harculocentrale, de industriële architectuur van het complex, gebouwd naar een ontwerp van het Zwolse ingenieursbureau De Gruyter, aangevuld met persoonlijke verhalen en herinneringen van oud-medewerkers en andere betrokkenen van de centrale. Er is een fotoverslag opgenomen van de centrale en het interieur met het machinepark, gemaakt tijdens een excursie in 2008.

Zwols Historisch Tijdschrift, 34e jaargang nr. 1. Prijs: € 8,50.

Het tijdschrift is verkrijgbaar bij de boekhandels in Zwolle, en via de secretaris van de ZHV: annetbootsma@home.nl 

Op woensdag 19 juli j.l. is sloopbedrijf Beverhoff begonnen met de gedeeltelijke sloop van de watertoren in Zwolle. Voor de watertoren is een nieuw plan gemaakt door architectenbureau ''19 Het atelier'' uit Zwolle, waarbij de toren wordt verbouwd tot 22 appartementen. De Zwolse watertoren is uniek, omdat een deel van de oude, oorspronkelijke watertoren uit 1895 nog verborgen zit in de in 1959 aangebrachte nieuwe ommanteling. Deze bakstenen ommanteling en een nieuw dak werden in 1959 aangebracht nadat een brokstuk van de oude toren naar beneden viel, waarbij een passerend kind dodelijk werd getroffen. Bij het herstel van de watertoren zal de oude schacht weer worden gerestaureerd en zichtbaar gemaakt worden, en wordt een nieuwe, achtkantige bovenbouw gerealiseerd, welke kenmerken vertoont van de oude watertoren. Het ijzeren waterreservoir kon niet gehandhaaft worden, en is recent uit de watertoren getakeld en op het plein voor de watertoren geplaatst.

Dit jaar organiseert de Stichting tot behoud van Havenkranen (NedSEK)  op 29 september een interessante tocht door de haven van Amsterdam. We verzamelen op Steiger 14 waarna we inschepen en een uitgebreide rondvaart door de haven richting Oranjesluizen maken. Hierbij wordt aandacht gegeven aan de geschiedenis van de haven en zijn kranen, waar stonden ze, hoe zagen ze eruit. We varen langs de plaatsen waar ze gebruikt en ook gebouwd werden. Varende langs de NDSM werf bereiken we het havengebied waar nog volop kranen in bedrijf zijn, waarna we afmeren bij de IGMA, daar worden we in de gelegenheid gesteld om een Lemniscaat kraan van buiten en van binnen te aanschouwen. Tegen het einde van de middag varen we terug naar Steiger 14, onderweg aan boord hebben we de gelegenheid tot napraten. Start/verzamel/eindpunt: Steiger 14 (achter het CS Amsterdam) 11.30 u start verzamelen op de steiger 12.00 Aankomst IJveer 35, inschepen en afvaart voor de rondvaart Handelskade (afhankelijk van de tijd zover mogelijk oostelijk richting Oranjesluizen) Verschure ADM NDSM-Oost NDSM-West (Damen) Havens-West 14.00 uur aankomst bij de IGMA ontscheping en bezichtiging Lemniscaat kraan. 15.30 uur Inscheping en afvaart, terug naar steiger 14 16.30 uur Aankomst Steiger 14 met napraten 17.00 uur Einde en vertrek IJveer 35. Reserveer de datum in uw agenda en geef u tijdig op voor deze buitengewone kans om de Haven van Amsterdam eens anders te bekijken samen met de onuitwisbare indruk die een echte drijfkraan bij u zal achterlaten. De prijs voor de Kranendag 2017 zal €30 bedragen. Om u op te geven maakt u € 30,- over op de rekening van NedSEK. Het maximum aantal deelnemers is 50, aanmeldingen worden in volgorde van aanmelding ingeschreven totdat het maximum bereikt is. Corrspondentie over onze kranendag: Gerard Jacobs: gjacobs2@wxs.nl Tot ziens in Amsterdam,

P

Post-NL heeft op 11 september een vel van 10 postzegels uitgegeven, met als thema Wederopbouwarchitectuur. De foto’s op de postzegels zijn afkomstig uit het Rijksarchief voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw, onderdeel van Het Nieuwe Instituut.

Tijdens de Wederopbouw in Nederland werden bruggen, wegen, spoorwegen, woningen en fabrieksgebouwen herbouwd, maar er was ook veel aandacht voor nieuwbouw met een maatschappelijke functie, zoals scholen, banken en overheidsgebouwen. De ontwerpen van de wederopbouw laten een strijd zien tussen de traditionalisten en modernisten en de daaruit voortvloeiende shake-hands architectuur, het huwelijk tussen baksteen en beton.

Op het postzegelvel staan architectonische foto’s van gebouwen uit de vroege wederopbouwperiode 1945-1960. Ontwerper Ariënne Boelens koos voor een visueel krachtige opbouw door in zwart-wit ieder gebouw in zowel een overzichtsfoto als een detail af te beelden. Op het postzegelvel staan onder andere bedrijfsgebouwen waaronder het fabriKantoor Van Leer’s Vatenfabriek (Amstelveen), het Industriegebouw (Rotterdam), Weverij De Ploeg (Bergeijk), Hoogovens (IJmuiden) en de Faculteit voor Geodesie (Wageningen).

Op 1 september j.l. werd de publicatie ''Fabrieksschoorstenen in Nederland'' officieel gepresenteerd tijdens een studiemiddag, georganiseerd door de Stichting Fabrieksschoorstenen(STIF) en BOEI in Eindhoven. Met het verschijnen van deze indrukwekkende (462 blz.!) publicatie is een jarenlange studie naar de geschiedenis en de bouw van fabrieksschoorstenen in Nederland afgerond. De auteur, Arjan Barnard geldt als een deskundige op dit terrein. Het boek is samengesteld op basis van jarenlang intensief archiefonderzoek, veldwerk en het fotografisch vastleggen van alle nog in Nederland aanwezige monumentale fabrieksschoorstenen. In diverse hoofdstukken wordt uitgebreid ingegaan op thema's als:

• De bouw van en de ontwikkeling in het gebruik en vormgeving van de fabrieksschoorsteen.
• De bij de schoorsteenbouw toegepaste materialen, bouwwijze en typologie.
• een beschrijving van alle schoorsteenbouwbedrijven die in Nederland actief zijn geweest, en aandacht daarnaast voor buitenlandse bedrijven.
• een historische beschrijving van de opkomst van de fabrieksschoorsteen in het kader van de industriële revolutie, de komst van stoom als energiebron, en de uiteindelijke ondergang van de traditionele fabrieksschoorsteen als gevolg van innovaties en modernisering van productieprocessen
• een beschrijving per bedrijfstak van de bouw en het gebruik van fabrieksschoorstenen
• een encyclopedisch overzicht van alle bij de schoorsteenbouw toegepaste bouwkundige details en decoraties.

In een uitgebreide bijlage tenslotte is een lijst op plaatsnaam opgenomen, met een overzicht van alle ooit in Nederland gebouwde fabrieksschoorstenen. Dit overzicht is mede gebaseerd op de in archieven van schoorsteenfabrikanten aangetroffen gegevens, aangevuld met veldwerkwaarnemingen. In de lijst is ook aangegeven welke schoorstenen anno 2017 nog behouden zijn.

Met deze publicatie, de eerste over dit onderwerp in Nederland sinds 1923, is een monumentaal overzichtswerk ontstaan, dat met recht als een standaardwerk mag worden gezien. Het boek is fraai vormgegeven, en rijk voorzien van historische zwart-witfoto's, actuele kleurenopnamen en bouwtechnische tekeningen. Een aanwinst in de literatuur over industrieel erfgoed in Nederland, en een handig naslagwerk voor bouwkundigen en restauratiearchitecten.

A. J.Barnard: Fabrieksschoorstenen in Nederland. Hardenberg, Stichting Fabrieksschoorstenen (STIF), 2017. 463 blz., ill., Lit.opgave, trefwoordenregister.ISBN: 978-90-827266-0-2. 

Bestellen door overmaking van € 35,- per stuk (+ € 5,- verzendkosten per boek binnen Nederland) op: NL67RABO0384966144 tnv STIF Den Haag. o.v.v uw naam, postcode en huisnummer. Uw bestelling wordt opgestuurd zodra het bedrag op onze rekening is bijgeschreven.

Op 1 september j.l. is in de Koninklijke wachtkamer van station Hollands Spoor het eerste exemplaar van de publicatie Hollands Spoor. Een Koninklijk treinstation; Kathedraal van de techniek overhandigd aan burgemeester mevrouw Krikke. Daarmee krijgt het station voor het eerst een volwaardig boekwerk over haar gedenkwaardige geschiedenis.

In de publicatie komen veel aspecten uit het bijzondere verleden van het station aan de orde. Zo passeert de voorgeschiedenis vanaf de aanleg van de eerste spoorlijn en wordt de eerste reiziger voor het voetlicht gebracht. Ook is er aandacht voor de stedelijke ruimte rondom het station. Uitgebreid wordt stilgestaan bij de totstandkoming van het huidige neorenaissance station: de schermutselingen vooraf met de gemeente, het ontwerp, de bouw en de inrichting en welke Haagse bedrijven daarbij ingeschakeld werden. Vervolgens wordt ingegaan op het gebruik van het station en zijn bijzondere ontvangsten van staatshoofden, diplomaten, filmsterren, sporthelden en culturele ensembles. Het publiek stroomde vaak in grote getale toe. Afgesloten wordt met de huidige situatie van het station en hoe die het laatste decennium is gegroeid.

De publicatie is een samenwerkingsproject van Eindeloos uitgeven en vormgeven en de SHIE. Al eerder maakte de SHIE samen met Eindeloos een bijzonder vormgegeven publicatie ter gelegenheid van haar 20-jaig bestaan. Ook de nieuwe publicatie heeft een in het oog springende vormgeving, met veel beeldmateriaal, zoals historische foto’s, prenten en tekeningen en recente foto’s van de architectuurfotograaf Paul Lunenburg. Bijzonder zijn de ingekleurde ontwerptekeningen van de voorgevel van het station, die als uitklapbare pagina’s in het boek zijn opgenomen. Een greep uit de kranten van historische gebeurtenissen rond het station is op speciaal papier gedrukt.

Koos Havelaar: Hollands Spoor, een koninklijk treinstation; kathedraal van de techniek. Den haag, Eindeloos uitgeven en vormgeven, i.s.m. de Stichting haags Industrieel Erfgoed. 174 blz., ill., lit.opg. ISBN 978-90-78824-04-6. Prijs: € 35,=